1 Kasım tarihinde Bulgaristan en büyük bayramlarından birini Halk Aydınları Günü’nü anıyor. Halk aydınları, Bulgarların ruhunu ve değerlerini asırlarca koruyan ve canlı tutan kişilerdi. İlk kez bundan 105 yıl önce kutlanan bayram, Bulgar tarihinde altın izler bırakan aydınların tanıtılmasını amaçlıyor. 1 Kasım, eski takvime göre Bulgaristan’ın koruyucusu sayılan Az. İvan Rilski’nin günüydü. Az. İvan Riski, 9. yüzyılın sonunda ve 10. yüzyılın başında yaşadı, çok alçak gönüllü, çalışkan, ıstırap çekenlere acıyan, dine ve eğitime saygı gösteren biriydi. Az. İvan Riski, Bulgaristan’ın en büyük manastırının kurucusudur. 

1922 yılında Stamboliyski hükümeti bir aydınlar grubunun teklifiyle 1 Kasım tarihi Bulgar Aydınlar Günü oalrak kutlanmasına karar alır.1923 yılından itibaren Çar III. Boris’in emriyle milli bayram olarak ilan edilir.1945 yılında ise yasaklanır.Bayram kutlamaları 1992 yılında yineleniyor.1 Kasım günü Bulgaristan’da tüm okullar ve üniversiteler için tatil günüdür.Halk Aydınları Günü, ilk defa Güney Bulgaristan’ın Plovdiv şehrinde 1909 yılında anıldı. Halk Aydınları Günü, 1923 yılından 1945 yılına kadar milli bayram olarak kutlanıyor. 1922 yılki karara göre, bu gün, Bulgaristan’ın mimarı sayılan insanları anma günü” olarak yazılır.

Komünizm döneminde Halk Aydınları Günü anılmıyordu, ancak demokratik değişikliklerden sonra yine Bulgarların bayram takvimine girdi. Bulgar halk aydınları, bilinen ve bilinmeyen kişilerdi.1992 yılında yaklaşık 50 yıl aradan sonra bu gün kutlamaları yeniden canlandı. Farklı nesiller o yüzden bu bayramı farklı şekilde algılıyor. Demokratlar bu tarihi 1989 sonrası demokratik değişimler dönemiyle bağlıyor. Ünlü halk aydını Az. Paisii Hilendarski. Kendisi, Bulgar devletinin gurur duyulması gereken geçmişini hatırlatan ve Uyanış devirnde büyük rol oynayan “İstoriya Slavyanobılgarska” (Slav Bulgarlarının tarihi) tarih kitabını 1762 yılında yazdı. Diğer halk aydınları arasında ilk Bulgar ders kitabının yazarı ve bilimadamı olan ve Bulgar eğitimi için bağışlarda bulunan Dr. Petır Beron da yer alıyor. Halk aydınlarının büyük bir bölümü, vatanı ve halkı için yaptıkları yüzünden hayatını kaybetmiş, daha doğrusu feda etmiştir. En ünlü Bulgarlardan biri olan Vasil Levksi, vatanı için idam sehpasında öldü. 1 Kasım tarihinde Bulgaristan’da Bulgar kültürü için önemli eserler yaratan Hristo Botev, Lüben Karavelov, İvan Vazov, Dobri Çintulov, Dimitır Talev ve saire gibi yazarları da anıyoruz.

Bütün bu isimler Bulgaristan kültür mirasında yer alan çok önemli ve ünlü eserler yaratan daha çok sayıda kişi Halk Aydınları arasında yer almaktadır.Bu aydınların hepsini hatırlatmak mümkün değil. Fakat şimdi Neofit Rilski’nin biyografisinden kesitler sunabilriz.Bansko Müzeleri Başkanı Svetla Baryakova anlatıyor:

“Bu din adamının kendi adı Nikolay Benin. Doğduğu ev ölümünün 100. yılı dolayısıyla 1981 yılında müze oldu. Yabancılar en çok onun babası olan Petır Benin’in yerli çocukları okuttuğu ev okulundan etkileniyor.Bulgar aydınalrının halkı aydınlatma savaşı, bağımsızlık savaşları kadar önemliymiş”.

Türkçesi. Sevda Dükkancı 

Fotoğraf: Albena Bezovska