Ülkemizde çalışanların sayısı 2 milyonun biraz üzerinde. Farklı değerlendirmelere göre yurt dışında çalışan vatandaşlarımızın sayısı da yine o kadar, hatta biraz fazla. Yani yabancı ülkelerde çalışanlar, yurttakilerden çok. Bu durumun hem olumlu, hem olumsuz yanları ve neticeleri vardır.

Bulgaristan’da iş bulmayı başarmayanların şansının yurt dışında yaver gitmesi iyidir. Böylece hem ülkedeki işsizlerin sayısı düşüyor, hem devletten sosyal destek almak yerine onlar, burada kalan ailelerine yüklü miktarda para havale ediyor ve en büyük yabancı yatırımcı konumuna gelmiş bulunuyorlar. Öte yandan ekonomik ve teknolojik anlamda daha gelişmiş olan ülkelerde çalışırken onlar, kalifiyesini ve genel kültürünü de artırıyor, her anlamda daha gelişmiş olan toplumlara bir veya başka derecede entegre oluyorlar. Çoğu durumda vatandan binlerce kilometre uzaklıkta çalışan vatandaşlarımız, ulusal kimliğini koruyor, gelenek ve göreneklere saygı duyuyorlar.

Geçimini yurt dışında sağlayan Bulgaristan vatandaşları, farklı meslekler uygulasa da büyük bir bölümü, düşük nitelikli işçi durumundadır, aralarında belirli sayıda orta tahsilli teknik uzmanı var. Saygın uzman olan doktor, mühendis, yönetici, bilimadamı ve işadamlarının sayısı ise çok az. Başka bir deyişle gurbetçilerimiz, yerli insanların isteksiz oldukları işleri yapıyor, düşük ücret karşılığı nitelik veya yetenek gerektirmeyen, yerlerde çalışıyorlar. Ancak gelişmiş ülkeler ile Bulgaristan arasındaki dev refah düzeyi farkından dolayı pek beğenilmeyen bu meslekler bile orada çok daha iyi kazanç getiriyor.

Bulgar iş gücünün yurt dışına ihracının birçok olumlu sonucu olsa da şu anda iş göcünün olumsuz neticeleri ön planda. Bu anlamda ülkedeki çalışma piyasasında en çok aranan mesleklere dair son dönemde yapılan 2 araştırmadan alınan sonuçlar epey anlamlı. Sonuçlara göre halihazırda işverenlerin yüzde 70’lik bölümü, orta sınıf kadrosu olan teknisyen, şöför ve muhasebecilere ve de otel personeline muhtaçtır. Bu kadro çalışma piyasasından yok olmuş, yurt dışına kaymış durumdadır. Bu bağlama doktorları da dahil etmek gerekir. Son yıllarda yüksek tıp okullarından mezun olanların yüzde 60’lık bölümü, diplomalarını alır almaz uçağa binip yurt dışına giderken, tıp uzmanı kıtlığı epey normal.

İş göçü ile ilgili endişe verici bir husus daha var – nüfus krizi. Ülkemizin nüfusu hızla azalıp yaşlanıyor. Doğum oranı gittikçe düşerken dünyaya çocuk getirecek yaşta, en güçlü yaşında olanlar ülkeyi terkediyor. Bulgaristan yaşlı ve hasta insanların yaşadığı bir ülke haline geliyor. Oysa emekli vatandaşların aylıklarını sağlayacak birilerinin olması gerekiyor. Şu anda bir çalışan 1,5 emeklinin emekli maaşını sağlıyor. Emeklilikerin tutarı da onur kırıcı derecede az ve ufukta iç açıcı bir perspektif görünmüyor.

Avrupa Birliğinde birçok ülke – İtalya, İspanya, Portekiz ve Yunanistan, yıllar önce aynı sorunları yaşadıysa da günümüzde artık Bulgaristan dahil yabancı ülkelerden işçi celbediyorlar. Bu köklü dönüşüm nasıl oldu? Bunun tek bir reçetesi yok, ama devletin mümkün her yoldan teşvik ettiği ekonomik büyüme olmayınca durumun iyiye değişmeyeceği besbelli. Oysa bugün durum Güney Avrupa’nın yoksul akraba durumunda olduğu zamanlara kıyasla çok farklı, çünkü çok daha güçlü olan Avrupa Birliği, bölgelerin kalkınmasını teşvik etmek ve oransızlıkları gidermek için çok daha etkin araçlara sahiptir. Kohezyon fonları ne güne duruyor?

Çeviri: Tanya Blagova