Μια από τις πιο σημαντικές γιορτές στο ημερολόγιο των Βουλγάρων είναι η Ημέρα των Γραμμάτων – 24^η Μαΐου. Πρόκειται για τον φόρο τιμής που αποτίουμε στη βουλγαρική αλφαβήτα που δημιουργήθηκε το δεύτερο μισό του 9^ου αιώνα μ. Χ. Αυτή η γιορτή μας γυρίζει αιώνες πίσω και μας θυμίζει ένα κομμάτι της πνευματικής μας κληρονομιάς. Λίγες μέρες πριν στη Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών (ΒΑΕ) εγκαινιάστηκε μια έκθεση για τη βουλγαρική αλφαβήτα που δεν προέκυψε μονομιάς.

Το βουλγαρικό αλφάβητο είναι ένα από τα πράγματα, για τα οποία είμαστε υπερήφανοι σαν λαός, λέει η καθηγήτρια Έλκα Μίρτσεβα από το Ινστιτούτο Βουλγαρικής Γλώσσας της ΒΑΕ. Ο βασικός λόγος είναι το έργο των αδερφών Κυρίλλου και Μεθόδιου και το γεγονός πως δημιούργησαν ένα αυθεντικό, εντελώς καινούριο, αλφάβητο βάσει της βουλγαρικής διαλέκτου που ομιλούταν στην πόλη τους τη Θεσσαλονίκη. Μια πόλη που εκείνη την εποχή είχε πολλούς σλάβους κατοίκους που μιλούσαν μια ανατολικοβουλγαρική διάλεκτο σχετική με την ομιλία στη Ροδόπη. Οι δυο μοναχοί κατάφεραν να αναπαραστήσουν με γράμματα τους ήχους και να μεταφέρουν στο χρόνο τις ιδιαιτερότητες της βουλγαρικής γλώσσας.

Η καθηγήτρια Μίρτσεβα παραθέτει τα λόγια του Τσερνορίζετς Χράμπαρ – ενός βουλγάρου λόγιου μοναχού από τα τέλη του 9^ου αιώνα, ο οποίος λέει πως «στη βουλγαρική γλώσσα υπάρχουν γράμματα, τα οποία δεν μπορούν να αποδοθούν με τους ήχους της ελληνικής αλφαβήτας», την οποία επίσης χρησιμοποιούσαν τότε οι Βούλγαροι μαζί με τα λατινικά. Και σήμερα υπάρχουν σλάβικοι και ευρωπαϊκοί λαοί που χρησιμοποιούν κάποιες παραλλαγές της λατινικής αλφαβήτου, προσαρμοσμένες ειδικά στη γλώσσα τους, αλλά το αλφάβητο γνωστό σαν «γλαγολιτικό» είναι η πρώτη παλαιοβουλγαρική και σλάβικη αλφαβήτα που εκτός αυτού αντικατοπτρίζει την καθομιλουμένη.

Είναι γνωστό πως ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος δε δημιούργησαν αρχικά την αλφαβήτα αυτή για τους Βουλγάρους, αλλά για ένα μεσαιωνικό σλαβικό κράτος που ονομαζόταν «Μεγάλη Μοραβία», που βρισκόταν στις όχθες του ποταμού Μοράβα, στη σημερινή επικράτεια της Τσεχίας.

Ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος στ’ αλήθεια αναχώρησαν αρχικά για τη Μοραβία, λέει η καθηγήτρια. Τα δυο αδέλφια είχαν πνευματική, αλλά και πολιτική αποστολή, την οποία τους είχε αναθέσει ο αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στο πλαίσιο της μάχης μεταξύ της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας για πνευματική επιρροή στην Ευρώπη.

Πρόκειται για τον καιρό πριν το Σχίσμα. Στη Μεγάλη Μοραβία τότε υπήρχαν γερμανικές ιεραποστολές, ενώ το Βυζάντιο προσπαθούσε να κερδίσει έδαφος, υποσχόμενο λειτουργίες στην τοπική γλώσσα κάθε λαού, μιας και ο Πάπας επέτρεπε αυτό να γίνεται μόνο στα λατινικά. Η Αποστολή στη Μοραβία (863 – 885 μ. Χ.) των ιεραπόστολων Κυρίλλου και Μεθόδιου θεωρείται αποτυχημένη. Ο Κύριλλος πέθανε το 869, ενόσω ακόμα τα πράγματα ήταν καλά, ενώ ο Μεθόδιος δεν άντεξε τους διωγμούς του πρίγκιπα της Μοραβίας Ροστισλάβ, ο οποίος αποφάσισε ξαφνικά να αλλάξει την πολιτική του και συμμάχησε με τον Πάπα.

Οι μαθητές τους τράπηκαν σε φυγή και 5 από αυτούς βρήκαν καταφύγιο στο Α΄ Βουλγαρικό Βασίλειο, όπου ο πρίγκιπας Μπορίς Α΄ πρόσφατα είχε εκχριστιανίσει τον λαό του. Ο Ναούμ και ο Κλήμης είναι οι μαθητές που άφησαν ανεξίτηλο σημάδι στα βουλγαρικά γράμματα, δημιουργώντας εθνικές σχολές στο Πρεσλάβ και την Αχρίδα, τις οποίες υποστήριζαν οι επόμενοι βασιλιάδες Συμεών και Πέταρ. Τότε η βουλγαρική γλώσσα έγινε λογοτεχνική και χάρη στην επεξεργασία της γλαγολιτικής γραφής του Κυρίλλου από τον Κλήμη, ο οποίος ονόμασε τη νέα γραφή «Κυριλλική» και την αφιέρωσε στον δάσκαλό του.

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτογραφίες: Ινστιτούτο Βουλγαρικής Γλώσσας της ΒΑΕ