Kremtet popullore në Ditën e Ngjalljes së Llazarit dhe Ditën e Dafinave

botuar më 10-03-25 10.06.PD

Në Ditën e Ngjalljes së Llazarit ritet zbatohen vetëm nga vajzat (“llazarki”)

Foto: arkiv

Në traditën bullgare përgatitja për Pashkët fillon një javë para kësaj, me dy festat e mëdha – Ngjallja e Llazarit dhe Dita e Dafinave. Ato kremte janë të lidhura tepër ngushtë. Në kalendarin fetar ato dy ditë gjithnjë janë të lëvizshme dhe shënohen të shtunën dhe të dielën një javë para Pashkës së Madhe. Sivjet ato bien më 27 dhe 28mars.

Motivi biblik për ngjalljen e Llazarit nga Jush Krisht është subjekt i shumë veprave nga folklori bullgar. Ka një këngë, në të cilën thirren vashat dhe barinjtë të mblidhen, që të shikojnë çudinë e ngjalljes së Llazarit. Në këngët popullore bullgare shfrytëzohet një simbolikë, e cila vjen të sugjerojë ringjalljen e mbarë natyrës për jetë të re gjatë pranverës. Këngët kushtuara kësaj feste e lidhin pamjen e Llazarit me mbarë vargun e përtëritjes pranverore, duke u nisur nga natyra dhe duke përfunduar me jetën shoqërore dhe me të ekonomike, e lidhur kryesisht me punët bujqësore. Në folklorin bullgar përshkruhen ngjallja e barnave dhe luleve, rritja e farërave, shumëzimi i kopeve, dasmat dhe pasurimi i familjeve me lindjen e foshnjave. Për të gjitha ato elemente, të cilët janë pjesë e mbarë ngjalljes pranverore ka këngë të posaçme lavdërimi dhe bekimi. Ato interpretohen zakonisht nga një grup vajzash, të cilat bullgarisht quhen “llazarki”, sipas emrit të Llazarit të ngjallë. Vajzat rrethojnë vendbanimin shtëpi më shtëpi dhe zgjedhin për mikpritësit këngët më të përshtatshme – për nikoqirin dhe për amvisen, për bijtë dhe bijat, për dhëndrit dhe nuset, për vashat e pamartuara dhe për beqarët, për foshnjat dhe të rriturit, për arat dhe kopetë. Nikoqirët u dhurojnë vashave vezë, të cilat ato ngjyrosin për Pashkën e Madhe. Edhe vezët janë një nga simbolet e jetës së re.

Në një nga këngët, Llazari shfaqet si një shigjetë, e cila persekuton një vash që përpiqet të ikë me vrap. Sipas besimeve popullore ritualet e Ditës së Ngjalljes së Llazarit zbatohen vetëm nga vajza të rritura, të cilat e kanë arritur moshën e pjekurisë dhe janë gati për martesë. Prandaj çdo vajzë mund të jetë “llazarka” vetëm një herë në jetë. Si një shenje se janë gati për martesë vashat, e quajtura “llazarki”, shfrytëzojnë elemente nga petkat, stolitë dhe zakonet dasmore. Në të gjitha variantet krahinore në grupin “llazarki” ka një vajzë e veshur si nuse, ndërsa një tjetër vishet si dhëndër. Të gjitha vashat kërcejnë dhe luajnë një valle speciale, e cila bullgarisht quhet “buenek”.

Vajzat fillojnë të mësojnë këngët dhe vallet kushtuara Ngjalljes së Llazarit, shumë para festës, që në mesin e Kreshmëve të Pashkës së Madhe. Përgatitjet e vashave përfshijnë edhe mbjelljen e luleve, me të cilat ato të zbukurojnë flokët Ditën e Ngjalljes së Llazarit dhe Ditën e Dafinave. Edhe lulet përmbajnë një simbolikë dasmore. Në një këngë tregohet, se një vashë mbolli borzilok në kopshtin e vet, por në vend të tij rritën margaritarë dhe gurë të çmuar. Kjo tërhoqi argjendarët, të cilët erdhën ta blejnë këtë pasuri. Por ata nuk ishin argjendarë, më tepër ishin krushkat. Ka këngë, në të cilat vet vashat përshkruhen si lule të ndryshme – trëndafil, mimozë, tulipan, aguliçe. Dhe të gjitha ato nxitojnë të lulëzojnë.

Riti “llazaruvane” përfundon Ditën e Dafinave me zgjedhjen e kumbarës, gjë që edhe një herë vjen të sugjerojë ritet dasmore. Zakonisht kumbare bëhet vajza më e bukur, e cila është gati për martesë. Vajzat shkojnë te lumi ose përrua më e afërt, ku hedhin në uji kurorat e tyre të thurura nga lule dhe degëza të njoma pranverore. Pas kësaj shkojnë mysafire në shtëpinë e kumbarës. Me këngë vajzat ndahen me fëmijërinë e shkuar. Kjo është një përgatitje tjetër për jetën e ardhshme familjare. Pjesë e kësaj përgatitjeje përbën heshtja rituale para kumbarës, ashtu siç ato do të heshtin para vjehrrit dhe vjehrrës.

Përgatiti në shqip: Svetllana Dimitrova

По публикацията работи: Rumjana Panajotova

Последвайте ни и в Google News Showcase, за да научите най-важното от деня!

Ndaje

Kremtet popullore në Ditën e Ngjalljes së Llazarit dhe Ditën e Dafinave

Më shumë nga rubrika

Kur shijet gastronomike udhëtojnë nëpër kohë - turet e kuzhinës po bëhen gjithnjë e më të njohura tek të rinjtë në vendin tonë

Fabrice Petit - një muzikant i huaj i dashuruar me muzikën folklorike bullgare

Dervishët në trojet tona - legjendat dhe misteret rreth teqesë së fshatit Bivoljane